Phó chủ tịch QH Tòng Thị Phóng: Thực chất đây là luật về tổ chức, hình thành một mối quan hệ sản xuất…
 
Thực chất luật này là luật về tổ chức, hình thành một mối quan hệ sản xuất chứ không chỉ bình thường quan hệ là dịch vụ hợp tác để phát triển về kinh tế. 4 quan điểm ở đây tôi đồng tình bởi vừa thể chế hóa nội dung, mục tiêu tiếp cận chính là những người yếu thế thường gặp rủi ro. Sự hợp tác ấy là đối nhân chính. Cùng với kinh tế Nhà nước trở thành nền tảng của nền kinh tế và đời sống xã hội dưới chế độ ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, khái quát theo cách ấy tôi đồng tình. Ở đây có các nội dung nêu rõ về bản chất và định nghĩa hợp tác xã, bản chất của hợp tác xã thể hiện qua 5 mối quan hệ, tôi đồng tình về mục tiêu thiết lập quan hệ sở hữu, quan hệ kinh tế, quan hệ phân phối và quan hệ quản lý. Phần quản lý nhà nước sẽ để vào trong nhóm cơ quan quản lý nhà nước gắn với công tác thanh tra, kiểm tra và các công tác phối hợp khác. Cách đặt như vậy là rõ, tuy nhiên còn hơi dài. Trong Báo cáo chung đã quá dài nhưng trong Báo cáo tóm tắt vẫn còn dài, nên viết gọn lại.

Tôi thấy cần nêu yêu cầu hướng tới thị trường nên mới có hợp tác, thực tế trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có nhiều công đoạn khác nhau: công đoạn để thành lập, công đoạn đã thành lập rồi nhưng vươn tới thị trường lại tiếp tục quan hệ của hợp tác đó ở công đoạn phân phối và tiêu thụ. Cách tư duy ấy sẽ phù hợp với hiện tại, với trình độ sản xuất của ta hiện nay. Nhu cầu hợp tác sẽ hình thành, phát triển do nhu cầu phát triển của kinh tế xã hội của khu vực đó. Có như vậy, chúng ta mới thực sự “vực” được các vùng và tiêu thụ được sản phẩm, kể cả dịch vụ sản xuất. Nếu làm được những hợp tác xã kiểu mới như thế này thì thực sự mới thúc đẩy sản xuất phát triển và thúc đẩy tư duy kinh tế của đồng bào các vùng đó.

Tiếp cận với doanh nghiệp, bản thân tôi không thể phân tích rạch ròi riêng giữa hợp tác xã và doanh nghiệp phân định ở mức độ nào. Tôi muốn chúng ta hiểu thực tiễn hợp tác xã cũng phải gắn với doanh nghiệp chứ không phải tách rời, rạch ròi hợp tác xã chỉ là hợp tác xã và doanh nghiệp là doanh nghiệp. Có những cái doanh nghiệp tác động trở lại thì hợp tác xã trở thành vùng nguyên liệu của các doanh nghiệp chế biến. Chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp thì theo Luật Doanh nghiệp, nhưng chính sách ưu đãi đối với hợp tác xã, theo tôi cần phải có. Từ thực tiễn khi làm ở địa phương tôi thấy đây là một vấn đề rất cần, có như vậy mới hỗ trợ được những người nghèo, những người có vốn ít.

Trong hợp tác xã có nên cho lập công ty hay không? Trong một thời điểm và với một trình độ sản xuất phát triển nhất định, do yêu cầu, kể cả tiếp cận thị trường, giao tiếp, liên kết, liên danh với các doanh nghiệp và các lĩnh vực có tính đặc thù, theo tôi cũng nên cho phép lập công ty theo từng loại hình và theo từng địa bàn nhưng phải có chính sách, tiêu chí để Chính phủ quy định nội dung này.
 
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc K’Sor Phước: Nên có chính sách khuyến khích đối với các doanh nghiệp tham gia liên kết với các hợp tác xã
 
5 đặc trưng khác nhau giữa hợp tác xã với doanh nghiệp là những nét lớn. Có lẽ đây là những điểm mới so với những quan điểm trước đây. Tôi cho rằng nếu thống nhất được những điểm này thì đây là bước tiến thể hiện tư duy đổi mới và phản ánh đúng thực trạng, hiện thực của cuộc sống.

Tuy nhiên tôi cũng xin nêu thêm một ý, suy cho cùng mục tiêu thành lập tổ chức cũng là tối đa hóa lợi nhuận của cá nhân. Bởi vì thước đo về lợi ích kinh tế dứt khoát phải là lợi nhuận trên đồng vốn, trên công sức bỏ ra, tuy nhiên nó có mức độ thấp hơn. Điều mà tôi thấy khác hẳn trong đặc trưng có mấy điểm. Một là tài sản chung của hợp tác xã; hai là quản lý, phân công lao động; thứ ba là về phân phối. Hợp tác không có tài sản chung mà chỉ là phối hợp phân công với nhau trong từng khâu một để đưa ra thị trường một sản phẩm, một dịch vụ nào đó chứ nó không có đặc trưng là có tài sản chung. Thứ hai, khi phân công lao động có sự tự nguyện. Giống nhau là tự nguyện, “tôi” đồng ý thì tham gia, không đồng ý thì không tham gia. Hợp tác là như vậy, sòng phẳng và mục đích của hợp tác nhằm tối đa hóa lợi nhuận của riêng mình và để thực hiện, “tôi” liên kết với “anh”.

Về chính sách khuyến khích, tôi đề nghị cần có một mục nói thêm chính sách khuyến khích đối với các doanh nghiệp tham gia liên kết với các hợp tác xã. Hợp tác xã muốn phát triển mà không có vai trò của doanh nghiệp tham gia vào cũng rất khó phát triển. Do vậy, tôi đề nghị cần có chính sách khuyến khích đối với những doanh nghiệp trực tiếp tham gia vào các hoạt động sản xuất kinh doanh của hợp tác xã.

Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai: Cách hiểu về bản chất hợp tác xã còn lẫn lộn
 
Tại Điều 5 về giải thích từ ngữ, do quy định của Luật Hợp tác xã năm 2003 xem như một loại hình doanh nghiệp. Vì vậy, cách hiểu trong quá trình triển khai tổ chức từ trước đến nay cũng có lẫn lộn. Có những hợp tác xã mà trong đó có doanh nghiệp, có hợp tác xã hoạt động như doanh nghiệp. Do vậy, luật làm cho quá trình thực tiễn diễn ra còn lẫn lộn, khác nhau. Nhưng tôi cũng nói rõ ràng bản chất của hợp tác xã là hoàn toàn khác. Có thể mục tiêu này phải tính toán để xác lập lại. Tôi nghĩ có những hợp tác xã như có cùng một loại sản phẩm, cùng một thị trường hợp tác với nhau để nâng cao thế mạnh của sản phẩm đưa ra thị trường, nhưng cuối cùng vẫn đi đến việc phải tiếp cận với thị trường chứ không phải hợp tác xã trong nội bộ với nhau. Bởi vì quan hệ giữa hợp tác xã với thị trường là quan hệ phát triển trong nền kinh tế thị trường. Vì lợi nhuận nên phải hợp tác với nhau còn nếu không thì làm riêng lẻ. Nhưng vì hợp tác với nhau có thế mạnh hơn, lợi nhuận cao hơn nên hợp tác với nhau vẫn là nhu cầu tất yếu.

Ở đây hiểu theo kiểu hợp tác xã theo đúng bản chất của nó, nhu cầu hợp tác vẫn là tất yếu. Vì vậy, trên thế giới vẫn tồn tại mô hình hợp tác xã, vẫn tồn tại các loại mô hình hợp tác, hợp tác với nhau mạnh hơn thì tội gì không hợp tác, mô hình này vẫn tồn tại, vẫn tiếp tục, chính sách nhà nước phải góp phần để tác động hỗ trợ. Đặc biệt ở đây tôi thấy có mấy con số: khoảng hơn 14 nghìn hợp tác xã, có hơn 7,4 triệu xã viên, trong đó có con số rất đáng lưu ý là hơn 5 triệu hội viên là hộ gia đình. Điều này chứng minh ý kiến là vì yếu thế nên cần hợp tác với nhau, hơn 5 triệu hộ gia đình này có nhu cầu hợp tác tạo nên sức mạnh của mình thay cho hoạt động sản xuất kinh doanh đơn lẻ. Tôi nghĩ con số hơn 5 triệu này là minh chứng rất hùng hồn cho thấy cần có hợp tác xã, mô hình này tiếp tục phát triển hỗ trợ cho những hộ gia đình, cho những cá nhân phát triển mạnh hơn. Quan hệ lao động trong hợp tác xã là không có nhưng sẽ có một phần, vì hiện nay trong hợp tác xã có doanh nghiệp như kiểu Coopmart có những người là xã viên, có những người là nhân viên có quan hệ lao động. Quan hệ lao động là có người thuê, có người chủ và có người làm, cái này rất rõ trong quan hệ doanh nghiệp nhưng trong hợp tác xã cơ bản là xã viên, hùn lại với nhau để hợp tác cùng làm gì đó. Vì vậy, bản chất hoàn toàn khác nhau. Một bên có quan hệ lao động giữa người chủ sử dụng và người lao động. Còn một bên là quan hệ hợp tác, bình đẳng và chia đều lợi nhuận.

Vậy mô hình hợp tác xã sau luật này ban hành sẽ như thế nào? Rõ ràng phải tính toán để chuẩn hóa. Từ năm 2003 đến giờ, “ông” nào là doanh nghiệp là doanh nghiệp, “ông” nào hợp tác xã là hợp tác xã. Tôi đồng ý với ý kiến của Ủy ban Kinh tế và ý kiến trình bày trong Tờ trình, tức là cho phép hợp tác xã được thành lập công ty, nhưng công ty này là loại có điều kiện, còn điều kiện gì thì phải quy định, nếu không thì không phát triển được.
 
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Phùng Quốc Hiển: Sự khác nhau giữa doanh nghiệp và hợp tác xã là gì?
 
Luật này phải giải quyết được vấn đề rất lớn là hiện nay các hợp tác xã đang gặp khó khăn, hoạt động không có chất lượng, thậm chí hoạt động hình thức hoặc manh mún. Luật ra đời nhằm đưa hoạt động của hợp tác xã đi vào cuộc sống là cả một vấn đề thực tiễn đang đặt ra mà luật phải đáp ứng. Thứ hai, luật phải giải quyết được vì hợp tác xã có rất nhiều loại hình như hợp tác xã nông nghiệp, ngư nghiệp, lâm nghiệp, tín dụng, các loại dịch vụ khác. Thứ ba, phải minh chứng được vấn đề là Luật Hợp tác xã này khác gì với Luật Doanh nghiệp, cái đó mới là cái khó.

Hiện nay theo trình bày của Chính phủ, tôi rất băn khoăn khi minh chứng sự khác nhau giữa doanh nghiệp và hợp tác xã. Đầu tiên nêu rất rõ là mục tiêu tổ chức của hợp tác xã với doanh nghiệp khác nhau ở chỗ nào. Vấn đề này cũng là câu hỏi của tôi. Thứ hai tôi hiểu chưa hết thì cơ quan soạn thảo hoặc cơ quan thẩm tra có thể nói thêm. Mục tiêu cao nhất của hợp tác xã ở đây là đáp ứng nhu cầu sản phẩm và dịch vụ của các thành viên khác với mục tiêu cao nhất của doanh nghiệp là lợi nhuận. Nếu như thế thì phải chăng đây không phải là hợp tác xã sản xuất hàng hóa mà là hợp tác xã tự cung, tự cấp? Sản xuất hàng hóa là làm ra để bán, nếu chỉ đáp ứng nhu cầu của các thành viên trong hợp tác xã thì liệu mục tiêu này có hợp lý không trong cơ chế thị trường? Đây là vấn đề tôi rất băn khoăn. Một trong những điều kiện kiên quyết của hợp tác xã là sản xuất hàng hóa ra có phần tiêu thụ thì đúng rồi, hoặc cơ bản là tiêu thụ là hàng hóa, nhưng cũng có phần có thể chia cho các thành viên, ví dụ sản xuất ra thóc, dùng không hết thì một phần chia cho các thành viên, còn một phần phải bán, phải là hàng hóa. Thứ hai, nếu hợp tác xã không vì mục tiêu lợi nhuận thì khâu quan trọng nhất là hợp tác xã không thể phát triển được, không có lợi nhuận làm sao phát triển. Không vì mục tiêu lợi nhuận không thể phát triển được, nhất là trong nền sản xuất hàng hóa và kinh tế thị trường này. Cuối cùng hợp tác xã chỉ nằm trong một khuôn khổ và hạn định nhất định. Tôi sợ là nếu đặt ra mục tiêu này sẽ đi theo một loạt những vấn đề, vì mục tiêu tổ chức như thế thì đi theo vấn đề sở hữu, đi theo vấn đề phân phối, đi theo vấn đề là quản lý sẽ bị bó bởi mục tiêu này. Trong này tôi cũng chưa rõ chúng ta xử lý vấn đề này như thế nào? 

Minh Vân lược ghi

Nguồn: http://daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=75&NewsId=244160