Là phương tiện nhằm phổ biến, giới thiệu tri thức thuộc các lĩnh vực của đời sống xã hội đến với độc giả, công chúng, xuất bản là hoạt động giữ vai trò quan trọng trong vấn đề văn hóa – giáo dục cộng đồng. Vậy nhưng, trong lĩnh vực xuất bản còn không ít việc lùm xùm. Trong mấy ngày gần đây, liên quan đến việc xuất bản cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất đã gây nhiều bức xúc trong dư luận. Với những định nghĩa mang tính thảm họa, đã 14 năm kể từ năm 2000, cuốn từ điển kém chất lượng này luồn lách qua hệ thống biên tập, kiểm duyệt chất lượng của 4 nhà xuất bản (NXB) là NXB Thanh niên (2000), NXB Trẻ (2001), NXB Văn hóa – Thông tin (2006), NXB Hồng Đức (2013) và sống được trên thị trường sách.

Cụ thể, theo ghi nhận nhận tại Quyết định số 4763 ngày 17.10.2014 của Cục Xuất bản, In và Phát hành, Bộ Thông tin và Truyền thông về việc thu hồi và tiêu hủy xuất bản phẩm này, nội dung cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất là “không chính xác và gây ảnh hưởng không tốt cho xã hội”. Tuy nhiên, trong việc truy cứu trách nhiệm, tính đến ngày 24.10, mới chỉ có NXB Trẻ lên tiếng xác nhận trách nhiệm liên đới trong vụ cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất, bản in 2001 có logo của NXB Trẻ. Nếu đã như vậy, NXB Trẻ và có thể là các NXB còn lại (nếu sau này được xác định có trách nhiệm liên đới đến sự việc lần này) sẽ phải có nghĩa vụ thu hồi, tiêu hủy các cuốn từ điển này nhưng câu hỏi nhận được nhiều sự quan tâm là: bản in của NXB Thanh niên năm 2006 được liên kết với Nhà sách Thành Nghĩa và mới đây nhất là bản in của NXB Hồng Đức năm 2013 do Công ty Minh Lâm, Hà Nội phát hành… Vậy liệu các đơn vị liên kết này có phải chịu trách nhiệm liên đới trong sự việc lần này hay không?

Để làm rõ điều này, trở lại Luật Xuất bản (sửa đổi) năm 2012 có hiệu lực từ 1.7.2013, vai trò của tư nhân liên kết xuất bản được thừa nhận về mặt pháp lý, nhờ đó, khu vực này ngày càng mạnh lên không chỉ ở sự chi phối bằng vốn mà bằng cả sự năng động trong việc tìm kiếm bản thảo, mua bản quyền và tổ chức phát hành. Thậm chí, theo một con số thống kê, tới tới hơn 90% tổng số sách xuất bản hàng năm tại một số nhà xuất bản được xuất bản theo hình thức liên kết giữa các nhà xuất bản với các cơ sở phát hành sách tư nhân như Công ty Minh Lâm hay Nhà sách Thành Nghĩa nói trên.

Nhìn vào con số trên, có thể nói, thông qua việc liên kết xuất bản, các NXB đã thu hút được nguồn bản thảo nhiều hơn, huy động được tiềm lực kinh tế của các đối tác tham gia vào hoạt động xuất bản; nhưng có thể do thiếu vốn hoạt động nên nhiều NXB chấp nhận bán giấy phép con (Quyết định xuất bản của Giám đốc nhà xuất bản) cho các đối tác, cho phép các đơn vị liên kết này chủ động làm hầu hết các công đoạn của quy trình xuất bản thay vì cùng NXB thực hiện từng khâu trong quá trình xuất bản theo luật định. Việc để các đối tác liên kết thao túng, chi phối sâu vào hoạt động xuất bản chính là tác nhân dẫn đến không ít trường hợp đối tác liên kết tự ý phát hành sách ra thị trường trước khi nộp lưu chiểu cho nhà xuất bản rà soát nội dung và ký duyệt phát hành. Thậm chí, nguy hại hơn là tự ý thay đổi nội dung bản thảo đã được nhà xuất bản duyệt in khiến chất lượng nội dung, kỹ thuật sách không bảo đảm, sai phạm nội dung vào các điều cấm.

Vẫn biết nhu cầu về văn hóa đọc của công chúng ngày một đa dạng, sự cạnh tranh giữa xuất bản cũng vì thế mà ngày một tăng, song vẫn phải đặt quyền lợi của độc giả lên hàng đầu, không vì số lượng mà bỏ qua chất lượng. Việc cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất bị coi như từ điển rác chính là hồi chuông cảnh báo cho công tác quản lý hoạt động xuất bản hay sâu hơn nữa là công tác quản lý đối tác liên kết được quy định theo Luật Xuất bản (sửa đổi) năm 2012.

Trưởng Phòng Quản lý xuất bản Mai Thị Hương tại buổi họp báo ngày 21.10 vừa qua đã cho biết, sắp tới, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ ban hành một thông tư mới điều chỉnh công tác xuất bản một cách hợp lý và cụ thể đối với từng mức độ sai phạm. Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng sẽ thực hiện nghiêm Luật Xuất bản 2012, nhất là quy định các đối tác liên kết cũng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về liên kết xuất bản và xuất bản phẩm liên kết…

Bạch DươngNguồn: Báo Đại biểu nhân dân điện tử