Lực lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội còn thấp

Báo cáo tại phiên họp của Ủy ban Xã hội, lãnh đạo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết, đến hết ngày 31.12.2020, số người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc là 15.050.944 người, giảm 1% so với cùng kỳ năm 2019. Tuy nhiên, số đơn vị tham gia BHXH bắt buộc năm 2020 là 622.020 đơn vị, tăng gần 17% so với cùng kỳ năm 2019. Như vậy, mặc dù chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19 nhưng số đơn vị tham gia BHXH bắt buộc vẫn tăng so với năm 2019.

Đáng chú ý là, tổng số người tham gia BHXH tự nguyện năm 2020 là 1.125.236 người, tăng gấp 2 lần so với năm 2019. Tỷ lệ tham gia BHXH tự nguyện so với lực lượng lao động trong độ tuổi năm 2020 là 2,33%. Tổng số tiền thu BHXH tự nguyện năm 2020 là 3.969 tỷ đồng. Tổng số tiền ngân sách nhà nước hỗ trợ người tham gia BHXH tự nguyện năm 2020 là 137,6 tỷ đồng. 

Các thành viên Ủy ban Xã hội đánh giá, năm 2020 mặc dù dịch bệnh Covid-19 diễn ra phức tạp nhưng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, kết quả phát triển đối tượng tham gia BHXH, bảo hiểm thất nghiệp tiếp tục giữ đà tăng, đặc biệt là về BHXH tự nguyện.

Tuy nhiên, một số ý kiến cũng lưu ý, 2020 là năm đầu tiên số người tham gia BHXH bắt buộc bị giảm so với năm trước. Theo các đại biểu, nguyên nhân chính của tình trạng này là do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 dẫn đến người lao động tại các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh bị mất việc làm, không còn thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Cùng với đó là việc tiếp tục thực hiện chính sách tinh giản biên chế, sắp xếp lại cơ cấu, tổ chức bộ máy cũng làm cho lao động thuộc khu vực hành chính sự nghiệp, các cơ quan đảng, đoàn thể, lực lượng vũ trang giảm, tác động đến số người tham gia BHXH bắt buộc. 

Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đặt mục tiêu cụ thể đến năm 2021 có 35% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH. Để phấn đấu đạt mục tiêu này, tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 1.1.2020, Chính phủ đặt chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH đạt 33,5% lực lượng lao động trong độ tuổi. Với tổng số người tham gia BHXH năm 2020 là 16.176.180 người, bằng 33,5% lực lượng lao động trong độ tuổi, Chính phủ đã đạt mục tiêu đề ra. 

Dù vậy, các đại biểu cũng cho rằng, cần nhìn vào thực chất, về tổng quan cho thấy việc phát triển lực lượng lao động tham gia BHXH vẫn còn thấp. Nếu không có tác động của Covid – 19 và Tổng cục Thống kê thay đổi cách tính lực lượng lao động (không tính nhóm tự sản, tự tiêu) thì sẽ không đạt được mục tiêu theo Nghị quyết số 28 của Trung ương. Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc năm 2020 chỉ đạt 93,8% chỉ tiêu kế hoạch đề ra; chiếm tỷ lệ khoảng hơn 31% lực lượng lao động trong độ tuổi. 

Liên quan đến việc mở rộng diện bao phủ BHXH, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Đinh Công Sỹ cho biết, hiện nay Chính phủ Việt Nam và Hàn Quốc đang xem xét ký Hiệp định song phương về BHXH nhằm bảo vệ quyền lợi cho 37.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại Hàn Quốc và 27.000 lao động Hàn Quốc đang làm việc tại Việt Nam. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành của hai nước có độ “vênh” trong quy định về thời gian đóng BHXH để được hưởng chế độ hưu trí. Cụ thể, theo Luật Bảo hiểm xã hội của Hàn Quốc, người lao động đóng BHXH liên tục sau 10 năm sẽ được hưởng chế độ hưu trí, còn tại Việt Nam phải đóng BHXH đủ 20 năm mới được hưởng chế độ này. Do đó, ông Đinh Công Sỹ đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu và có hướng xử lý vấn đề này. 

<img alt="" src="” width=”850px” />

Quy mô các Quỹ bảo hiểm xã hội đều tăng

Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung khẳng định, các loại hình bảo hiểm hiện nay đều đang phát triển tương đối tốt. Giai đoạn trước đây, các đại biểu Quốc hội và dư luận xã hội còn lo lắng về vấn đề an toàn của các Quỹ bảo hiểm xã hội, thất nghiệp, hưu trí. Nhưng đến nay, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ, có thể khẳng định các Quỹ này đều đang phát triển bền vững. Thậm chí, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp mới đây đã dành 30.000 tỷ đồng kết dư để hỗ trợ người lao động và khoảng 8.000 tỷ đồng hỗ trợ người sử dụng lao động. Quy mô các Quỹ BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp tiếp tục tăng hàng năm. Tổng số dư các Quỹ Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm thất nghiệp đến năm 2020 là 953 nghìn tỷ đồng, tăng 14,3% so với năm 2019; ước đến hết năm 2021 khoảng 1.043 nghìn tỷ đồng, tốc độ tăng bình quân khoảng 11,9%/năm.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, trong 4 tháng qua, tác động của đại dịch Covid – 19 rất phức tạp, ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống người lao động, người sử dụng lao động. Nhưng do quỹ bảo hiểm hoạt động hiệu quả, có tích lũy nên đã đóng góp nguồn lực để Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện hai chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19. 

Vừa qua, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các bộ, ngành xây dựng Đề án “Nâng cao hiệu quả quản lý, đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội” làm cơ sở cho việc đề xuất sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Việc làm và các luật có liên quan theo tinh thần của Nghị quyết số 28-NQ/TW đó là, đa dạng hoá danh mục, cơ cấu đầu tư Quỹ BHXH theo nguyên tắc an toàn, bền vững và hiệu quả; ưu tiên đầu tư vào trái phiếu Chính phủ, nhất là trái phiếu chính phủ dài hạn; nghiên cứu từng bước mở rộng sang các lĩnh vực có khả năng sinh lời cao, từng bước và có lộ trình đầu tư một phần tiền nhàn rỗi của quỹ thông qua ủy thác đầu tư tại thị trường trong nước và quốc tế bảo đảm an toàn, bền vững…

Ghi nhận về cơ bản các quỹ ngắn hạn đều bảo đảm chi trả trong nhiều năm và có kết dư lớn, tuy nhiên, các thành viên Ủy ban Xã hội cũng lưu ý, một số chế độ, chính sách liên quan đến các quỹ bảo hiểm xã hội chưa thực sự đi vào cuộc sống như chế độ bồi dưỡng nâng cao trình độ nghề để duy trì việc làm cho người lao động; chế độ hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp… Bên cạnh đó, các quỹ hưu trí, tử tuất dù vẫn đang kết dư lớn, nhưng theo các thành viên Ủy ban Xã hội cần tính toán thận trọng, kỹ lưỡng hơn trong việc bảo đảm cân đối trong dài hạn, nhất là với sự thay đổi về đặc điểm của quy mô và cơ cấu dân số (già hóa dân số).