Chưa có cách hiểu thống nhất

Thực tế cho thấy, giải thích pháp luật là việc tất yếu khách quan trong đời sống pháp lý của mỗi quốc gia. Đây là một công việc bắt buộc mà chúng ta không thể bỏ qua, có thể hiểu là một quy trình thực thi pháp luật.

Theo Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Đình Bốn, giải thích pháp luật là một việc làm rất khó, đòi hỏi trí tuệ cao, chứ không đơn thuần là việc giải thích ngôn ngữ mà đó là việc xác định quy phạm của một quy định với ý chí là muốn chuyển tải cho chủ thể nhất định nội dung gì. Vì vậy, cơ quan người giải thích pháp luật phải tìm cách lý giải để xử lý mâu thuẫn hay sự mơ hồ, chưa rõ ràng hoặc có thể hiểu đa nghĩa trong quy định pháp luật cần giải thích, chứ không phải chứng minh các nghĩa khác nhau của nó.

Về thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh, theo quy định hiện hành, UBTVQH là chủ thể duy nhất có thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật 2015 quy định, UBTVQH ban hành Nghị quyết đề quy định giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Tuy nhiên, theo ông Bốn, pháp luật hiện hành chỉ quy định “giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh” chứ không quy định việc giải thích pháp luật nói chung, có nghĩa là các văn bản dưới luật, pháp lệnh chưa có quy định phải giải thích. Các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành, công việc này được trao cho cơ quan hành pháp ban hành.

Ông Bốn cũng cho rằng, trong đời sống pháp lý Việt Nam thì hai chế định “giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh” và “quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành” đang có nhiều cách hiểu khác nhau, cách hiểu chưa thống nhất, đánh đồng, lẫn lộn, pha tạp, không rõ ràng về ranh giới.

Giải thích Hiến pháp, luật, pháp luật chỉ nên hiểu là hoạt động làm sáng tỏ, rõ ràng những quy định của Hiến pháp, luật, pháp lệnh còn chưa rõ ràng, tức là khi có vướng mắc trong quá trình áp dụng, thực hiện pháp luật, không nên gộp việc quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành là giải thích pháp luật, bởi mục đích của hai hoạt động này đều nhằm làm cho pháp luật được thực thi và thực thi có hiệu quả trong thực tế nhưng lại có những điểm khác nhau cơ bản là thẩm quyền, thể thức, hình thức thực hiện, ông Bốn nêu ý kiến.

Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành là công việc cơ quan có thẩm quyền được giao ban hành những văn bản pháp luật có nội dung cụ thể hóa, chi tiết hóa các văn bản có hiệu lực cao hơn, để các văn bản pháp luật có đủ điều kiện thực thi trong cuộc sống. Quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành còn có một đặc trưng là tính thời điểm, căn cứ vào tình hình chính trị, kinh tế- xã hội do các bên yêu cầu nên quy định như thế này nhưng sang thời điểm khác do các yêu cầu khác lại quy định khác để bảo đảm sự linh hoạt của chủ thể quản lý, có thể thay đổi, hủy bỏ văn bản quy định chi tiết được kịp thời, phù hợp các chủ thể quản lý và bị quản lý và chi phối.

Trong khi đó, giải thích pháp luật là việc làm sáng tỏ tinh thần, nội dung những quy định pháp luật còn chưa rõ về mặt ngôn từ, hoặc khi có sự xung đột, mâu thuẫn trong quá trình hiểu và áp dụng pháp luật. Nếu đánh đồng “giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh” và “quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành” sẽ làm mờ hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh, làm lỗn lộn về chủ thể có thẩm quyền giải thích đã được quy định trong Hiến pháp, pháp luật, ông Bốn nhấn mạnh.

Cần quy định rõ giải thích pháp luật với quy định chi tiết

Trên cơ sở Hiến pháp quy định và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã quy định về chế định “giải thích Hiến pháp, pháp luật”, do nhu cầu của xã hội, quy định và thi hành pháp luật, nhiều ý kiến cho rằng, cần phải có quy định rõ ràng, minh bạch để đáp ứng nhu cầu giải thích pháp luật, để kịp thời giải đáp các vướng mắc phát sinh. Trước mắt, cần ban hành văn bản quy phạm pháp luật dưới hình thức Pháp lệnh hoặc Nghị quyết của QH quy định rõ hơn quy định của Hiến pháp về thẩm quyền giải thích Hiến pháp, pháp luật quy định rõ cơ quan nào có quyền đề nghị, phân biệt rõ giải thích pháp luật với quy định chi tiết. Nếu chúng ta không kịp thời ban hành văn bản để khắc phục tình trạng này sẽ gây cản trở không nhỏ đến việc thực thi pháp luật, hoàn thiện pháp luật và ảnh hưởng trực tiếp tới các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. 

Tin và ảnh: Hà An
Nguồn: Báo điện tử Đại biểu nhân dân