Cùng lúc với hơn 40 doanh nghiệp điện mặt trời ở Gia Lai bị giảm công suất, EVN cũng rà soát lại hàng trăm dự án điện mặt trời mái nhà để không bỏ sót các trường hợp gian lận.

Việc phát triển ồ ạt điện mặt trời có nguy cơ gây vỡ quy hoạch năng lượng tái tạo

Doanh nghiệp muốn kiện

Đơn kiến nghị tập thể của hơn 40 doanh nghiệp đầu tư điện mặt trời tại Gia Lai đã thu hút được sự quan tâm của nhiều người, bởi cơn sốt điện mặt trời vừa qua khiến không ít doanh nghiệp, nhà đầu tư dốc tiền bạc vào để mong hốt bạc.

Các chủ đầu tư này cho hay, khoảng 90% doanh nghiệp đầu tư điện mặt trời tại Gia Lai đều phải huy động vốn từ nguồn vay của các ngân hàng thương mại với tỷ trọng chiếm 70 – 80% tổng mức đầu tư và lãi suất vay 9,5 – 12%/năm. Vì vậy, áp lực trả nợ gốc và lãi vay dự án của doanh nghiệp hàng tháng là rất lớn.

Theo phương án tài chính, hiệu quả của dự án chỉ đảm bảo trả được nợ vay khi hoạt động đúng công suất thiết kế, đặc biệt trong các tháng mùa khô tại Tây Nguyên.

Do đó, trường hợp EVN đề nghị các chủ đầu tư phải tiết giảm, sa thải công suất phát điện của dự án từ 50% đến 70% trong các tháng cuối năm 2021 sẽ dẫn đến hậu quả xấu đối với các nhà đầu tư điện mặt trời. Các chủ đầu tư không có nguồn trả nợ vay đúng theo hợp đồng tín dụng đã ký, gây lãng phí cho doanh nghiệp và xã hội.

Điều này có thể khiến các chủ đầu tư điện mặt trời và các ngân hàng thương mại cho vay đồng loạt khởi kiện các công ty điện lực vi phạm Hợp đồng mua bán điện và đề nghị bồi thường thiệt hại, sẽ gây bất ổn an ninh, xã hội.

Các chủ đầu tư điện mặt trời lập luận, theo Quyết định 13/2020/QĐ-TTg, bộ mẫu hợp đồng mua bán điện của Bộ Công thương, Hợp đồng mua bán điện đã ký giữa các doanh nghiệp và các công ty điện lực không có điều khoản tiết giảm, sa thải công suất phát lên lưới của các dự án điện mặt trời.

Do vậy, việc các công ty điện lực đơn phương yêu cầu các chủ đầu tư dự án điện mặt trời phát tiết giảm, sa thải công suất phát điện như hiện nay (từ đầu tháng 2/2021 đến nay) là vi phạm các quy định của Luật Thương mại 2005, Bộ luật Dân sự 2015 và các quy định pháp luật có liên quan khác. Các chủ đầu tư có quyền khởi kiện các công ty điện lực tại tòa án các cấp để bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho doanh nghiệp.

EVN siết mạnh hậu kiểm

Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mới đây đã yêu cầu Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) và Tổng công ty Điện lực miền Trung (EVNCPC) chỉ đạo rà soát, kiểm tra tổng thể các hợp đồng mua bán điện mặt trời mái nhà trên địa bàn, bảo đảm thực hiện đúng quy định pháp luật.

Văn bản này cũng đưa ra yêu cầu các tổng công ty điện lực đánh giá đầy đủ về những rủi ro và chịu trách nhiệm trước Tập đoàn về tính chính xác trong các thông tin báo cáo về việc nghiệm thu, ký kết hợp đồng đối với 70 nguồn điện mặt trời mái nhà cụ thể.

Theo đó, EVNSPC và EVNCPC phải chỉ đạo Giám đốc các công ty điện lực có ký kết hợp đồng mua bán điện với chủ đầu tư để xác định rõ có vi phạm hay không vi phạm các quy định về nghiệm thu, ký kết hợp đồng mua bán điện; yêu cầu chủ đầu tư cung cấp các hồ sơ, tài liệu chứng minh cho việc lắp đặt, nghiệm thu, đưa vào vận hành nguồn điện đã được ký kết hợp đồng là đúng quy định theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg, Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg và các thông tư hướng dẫn của Bộ Công thương.

Trường hợp các chủ đầu tư không phối hợp để xác định rõ có vi phạm hay không, thì yêu cầu các công ty điện lực dừng thanh toán trong thời gian xác minh tính chuẩn xác của việc nghiệm thu, ký hợp đồng mua bán điện và đề nghị các cơ quan chức năng tại địa phương hỗ trợ xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật.

Đáng nói là, không chỉ tiến hành rà soát lại 70 nguồn điện mặt trời này, EVN cũng đã quyết định sử dụng dịch vụ cung cấp không ảnh để hỗ trợ việc giám sát tình hình vi phạm hợp đồng mua bán điện mặt trời tại một số tổng công ty điện lực.

Theo đó, 2 tổng công ty điện lực có nhiều dự án điện mặt trời mái nhà nhất là EVNCPC và EVNSPC sẽ phải báo cáo tọa độ vị trí lắp đặt, hình ảnh chụp thực tế tại thời điểm so sánh với hình ảnh lúc hưởng COD (chứng nhận vận hành thương mại) và các thời điểm sau đó đến nay để đánh giá tình hình vi phạm hợp đồng của các dự án điện mặt trời mái nhà.

Số lượng mà EVN nêu ra là 277 dự án, tập trung vào miền Trung và miền Nam. 

Ủng hộ việc hậu kiểm mạnh tay của EVN đối với các hệ thống điện mặt trời mái nhà đã được công nhận trước ngày 1/1/2021, nhiều nhà đầu tư cũng cho rằng, do giá mua điện mặt trời mái nhà theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg khá hấp dẫn, nên đã có tình trạng nhiều doanh nghiệp chạy đua để được hưởng COD trước, dù không có dự án đầy đủ. Minh chứng cho điều này là việc tăng vọt của các hệ thống điện mặt trời mái nhà trong tuần cuối cùng của năm 2020. 

“277 hệ thống tương đương khoảng 277 MW, tôi cho chỉ là bước đầu. Theo quan sát của tôi thì việc gian lận có thể không dưới 3.000 MW. Vì vậy, không chỉ EVN nên tiến hành hậu kiểm chặt để loại  các hệ thống gian lận, mà các cơ quan khác cũng phải vào cuộc để trả lại sự công bằng cho các nhà đầu tư nghiêm túc”, một nhà đầu tư đang có hàng loạt dự án năng lượng tái tạo nói với phóng viên Báo Đầu tư.