Đối với nền kinh tế đang chuyển đổi, việc một hay nhiều ngoại tệ cùng lưu hành với đồng nội tệ không còn là điều hiếm thấy. Ngoại tệ và đồng nội tệ cùng nhau thực hiện ba chức năng tiền tệ là đơn vị thanh toán, phương tiện trao đổi và phương thức lưu giữ giá trị. Khi nhiều loại tiền tệ cùng lưu thông, cơ quan quản lý tiền tệ các nước phải đối mặt với một số thách thức nhất định.

Khó khăn đầu tiên mà cơ quan quản lý tiền tệ gặp phải là không chỉ bị mất nguồn thu từ việc độc quyền quyết định lượng ngoại tệ lưu thông và gia tăng trên thị trường, mà khả năng điều hành chính sách tỷ giá và tiền tệ độc lập cũng bị hạn chế. Thêm vào đó, chức năng cho vay của Ngân hàng trung ương có thể không thực hiện được do hiện tượng đa tiền tệ làm giảm khả năng thanh toán của Ngân hàng trung ương trong việc phát hành đồng nội tệ mà thị trường chấp nhận. Theo chuyên gia kinh tế cao cấp của Vụ Hội nhập Kinh tế Khu vực của Ngân hàng phát triển Châu Á Jayant Menon, quá trình đô la hóa làm giảm hiệu quả của các công cụ ổn định kinh tế vĩ mô, nhất là chính sách tiền tệ và tỷ giá mà các nước như Việt Nam cần có để giải quyết các thách thức kinh tế và phát triển. Việc điều chỉnh trước các cú sốc bên ngoài cũng có thể kéo dài hơn và khó khăn hơn khi xuất hiện hiện tượng đô la hóa.

Tuy nhiên, đa tiền tệ cũng có mặt tích cực. Xét về lợi ích, hiện tượng này sẽ giúp Chính phủ các nước nhìn nhận đúng đắn hơn về định hướng chính sách tiền tệ. Mà cụ thể ở đây là không dễ tài trợ thâm hụt ngân sách thông qua việc in tiền mà chỉ nên sử dụng biện pháp tăng thuế. Ngoài ra, một điểm lợi khác là hiện tượng đôla hóa dẫn đến tỷ giá gần như cố định và do đó giá cả sẽ ổn định hơn. Tuy nhiên, việc sử dụng nhiều đồng tiền có thể giảm khả năng kiểm soát của các cơ quan quản lý kinh tế đối với các chính sách tỷ giá và tiền tệ. Điều này cũng làm giảm khả năng của ngân hàng trung ương với tư cách là “người cho vay cuối cùng” trong trường hợp xảy ra khủng hoảng ngân hàng.

Ở nước ta, tiền đồng là loại tiền tệ chính thức duy nhất được sử dùng như một đơn vị trong thanh toán và trao đổi hàng hóa. Tuy nhiên đồng USD vẫn được phép dùng làm phương tiện lưu giữ giá trị nên không ít tiền gửi trong hệ thống ngân hàng là USD. Hiện nay, nước ta đã có những bước tiến lớn trong việc hạn chế hiện tượng đôla hóa, tỷ trọng ngoại tệ đã giảm xuống còn khoảng 20% nguồn tiền lưu thông trong nước. Đánh giá về thực trạng này, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Phát triển châu Á tại Việt Nam Ayumi Konishi cho biết, giải quyết tình trạng đôla hóa và đa tiền tệ là một vấn đề thuộc chính sách kinh tế quốc gia. Việt Nam đã có những tiến bộ trong quá trình phi đôla hóa. Tuy nhiên, các cơ quan quản lý, đặc biệt Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã nhận thức đầy đủ rằng các giải pháp hành chính không thôi sẽ không thể đạt hiệu quả để giảm tình trạng “đôla hóa” nền kinh tế Việt Nam. Điều quan trọng là cần tăng cường niềm tin của nhân dân đối với đồng tiền Việt Nam thông qua tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, ổn định tỷ giá, cải cách chính sách tiền tệ và tăng cường năng lực của các thể chế tài chính.

Lưu hành nhiều loại tiền tệ trong nền kinh tế có cả mặt lợi và hại, vì vậy các cơ quan quản lý nhà nước cần đánh giá thực trạng và áp dụng chiến lược quản lý phù hợp với ưu tiên phát triển của đất nước. Những nền kinh tế đang chuyển đổi, trong đó có Việt Nam, đều bị ảnh hưởng bởi hiện tượng đa tiền tệ ở mức độ khác nhau.

Vân Phi
Nguồn: Báo điện tử Đại biểu nhân dân