Vừa thiếu vừa yếu

Quyết định số 186/2002/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam đến năm 2010, tầm nhìn 2020 đã nêu rõ: “Cơ khí là một trong những ngành công nghiệp có nền tảng, có vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế, củng cố an ninh quốc phòng của đất nước…”.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2004 cả nước có gần 53.000 cơ sở sản xuất cơ khí, trong số đó 50% là các cơ sở cơ khí chế tạo, lắp ráp, còn lại là các cơ sở sửa chữa. Năm 2005, tại TPHCM có gần 9.000 cơ sở sản xuất cơ khí. Tỷ trọng ngành cơ khí trong công nghiệp TPHCM tăng dần, năm 1995 là 9,9%, năm 2000 tăng lên 16,3% và năm 2004 là 17,3%. Ngành cơ khí TPHCM đóng góp một phần ba giá trị sản xuất ngành cơ khí cả nước, trong đó cơ khí sản xuất máy móc và thiết bị chiếm khoảng 44%, sản xuất thiết bị điện 52% và sản xuất dụng cụ y tế, chính xác, dụng cụ quang học và đồng hồ chiếm trên 60%.

Cơ khí là ngành công nghiệp nền tảng nhưng thời gian qua lại thiếu liên kết chặt chẽ với các ngành công nghiệp khác trên địa bàn và với các tỉnh thành bạn, đặc biệt là các tỉnh thành trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Ngành cơ khí TPHCM mặc dù vẫn đứng đầu so với cả nước nhưng xét toàn diện vẫn còn ở mức thấp so với các nước trong khu vực. Quy mô sản xuất và doanh nghiệp đại bộ phận là nhỏ, không đúng với tầm cỡ và yêu cầu. Vốn tài sản nghèo, trang thiết bị cũ kỹ, lạc hậu. Giá trị hao mòn chiếm đến 38,6%, giá trị còn lại 61,4%. Số doanh nghiệp có trình độ công nghệ tiên tiến 11,1%, đầu tư mới lại chậm và thiếu đồng bộ. Đa phần doanh nghiệp có trình độ công nghệ trung bình kém và lạc hậu chiếm 63,2%.

Hiện toàn ngành thiếu những nhà máy có trình độ công nghệ hiện đại, chủ lực để làm trung tâm cho việc chuyên môn hóa, hợp tác hóa, một yêu cầu quan trọng của sản xuất cơ khí và công nghiệp hỗ trợ. Công nghệ chế tạo cơ khí nội địa về tổng thể là công nghệ chế tạo đơn giản, lạc hậu, trình độ tụt hậu khoảng hai đến ba thế hệ so với các nước trong khu vực.

Ngoài việc đầu tư trang thiết bị mới, nâng cao năng lực ngành cơ khí chế tạo máy, Việt Nam cần có các đề tài nghiên cứu, dự án chế tạo thử nghiệm các thiết bị tiên tiến, phù hợp với trình độ công nghệ ở nước ta, có tính kỹ thuật đạt tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng được yêu cầu sử dụng. Đồng thời sau đó phải có công đoạn hoàn chỉnh sản phẩm chế thử, đưa vào sản xuất theo hướng gọn nhẹ, chuyên môn hóa cao để hạ giá thành sản phẩm đủ sức cạnh tranh với hàng ngoại.

Nguyễn Lê

(Nguồn: Viện Nghiên cứu chiến lược, Chính sách công nghiệp (Bộ Công thương) và Sở Công nghiệp TPHCM)

Một số hạn chế của ngành cơ khí ứng dụng

Hiện tại các đề tài nghiên cứu, dự án sản xuất thử nghiệm ngành cơ khí chế tạo tại Việt Nam khó được ứng dụng vì: sản phẩm chế tạo chưa được khách hàng tin dùng, tâm lý thích dùng đồ ngoại còn nhiều, chất lượng máy móc còn thấp, độ tin cậy không cao do ít có điều kiện chế tạo thử nhiều lần để rút kinh nghiệm, hoàn chỉnh công nghệ. Các đề tài nghiên cứu chưa gắn liền với yêu cầu và quyền lợi của khách hàng. Mỗi đề tài nghiên cứu cần có doanh nghiệp tài trợ, kết quả nghiên cứu phải được giữ bản quyền. Ngành cơ khí chế tạo máy đòi hỏi vốn lớn, khả năng hoàn vốn chậm nên rất khó kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư.

Ông Lê Phước Vũ, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tôn Hoa Sen, tỉnh Bình Dương, cho biết hiện tại các nhà máy của công ty đang sử dụng khoảng 100 loại máy cán tôn, xà gồ… do các doanh nghiệp trong nước sản xuất. “Máy “made in” Việt Nam có giá thấp hơn máy nước ngoài sản xuất khoảng 30%, tuy nhiên độ chính xác chưa cao, hoạt động thiếu ổn định”, ông Vũ nhận xét.

Chính vì thế, theo ông Vũ, các đơn vị hoạt động trong ngành cơ khí, tự động hóa cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu và sản xuất, để kết quả nghiên cứu phục vụ trực tiếp cho sản xuất, lấy lòng tin của khách hàng, tìm được chỗ đứng trên thị trường.