Cải cách trong lĩnh vực thuế – hải quan: Giải quyết tình trạng “8 không”
Người Việt Nam đang lo ngại sâu sắc về USD trong bối cảnh hệ thống tài chính của nước Mỹ tiếp tục ngập sâu trong rắc rối.

Có đến 75-80% DN tham gia khảo sát cho rằng những năm gần đây, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế và hải quan đã có những tiến bộ nhất định.

Vẫn còn dư địa cải cách

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, thời gian qua, công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực Thuế và Hải quan đã đạt được một số kết quả. Trong lĩnh vực thuế, thời gian thực hiện thủ tục hành chính đã cắt giảm được khoảng 420 giờ, từ 537 giờ xuống còn 117 giờ, đồng thời giảm được 8 lần khai và nộp thuế giái trị gia tăng, giảm được 4 lần nộp tờ khai thuế thu nhập DN tạm tính. Việc triển khai các dự án hiện đại hóa công tác thu nộp thuế, tạo thuận lợi tối đa cho DN khi làm các thủ tục về thuế. Đến nay đã có trên 98,95% số DN thực hiện khai thuế điện tử. Ngành Thuế đã ký kết thỏa thuận với 43 ngân hàng thương mại để triển khai nộp thuế điện tử tại 63 địa phương trong cả nước. Tính đến nay đã có 90,81% DN đăng ký tham gia nộp thuế điện tử.

Đối với hải quan, việc hiện đại hóa quản lý hải quan từ phương thức thực hiện thủ tục hải qan truyền thống, bán điện tử sang phương thức điện tử đã cải thiện đáng kể về mặt thủ tục. Cùng với đó, việc triển khai thành công Hệ thống VNACCS/VCIS đã giúp giảm thời gian thông quan đối với luồng xanh xuống chỉ còn 3 giây. Ngành hải quan còn triển khai Cơ chế hải quan một cửa quốc gia tại 12 cảng biển với sự tham gia của 9 Bộ, Ngành, qua đó DN chỉ phải nộp 1 bộ hồ sơ duy nhất và giảm được 10-20% chi phí thực hiện thủ tục hành chính, cắt giảm 30% thời gian thực hiện thủ tục hành chính về xuất khẩu, nhập khẩu. Đồng thời, ngành Hải quan đã kết nối kỹ thuật Cơ chế hải quan một cửa ASEAN với một số nước trong khu vực.

Theo ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng Ban Pháp chế VCCI, khảo sát về tình hình thực hiện các thủ tục hành chính về Thuế cho thấy, thông tin chính sách pháp luật về thuế tương đối dễ tiếp cận. 70% các hiệp hội DN và liên minh HTX cho biết, các thông tin về thủ tục hành chính trong lĩnh vực Thuế là sẵn có, dễ tìm. Tỉ lệ các đơn vị cho biết thông tin thủ tục hành chính thuế được cung cấp thống nhất hoặc cách bố trí cán bộ đón tiếp thuận tiện ở mức tương đối cao (khoảng 57%). 55% đánh giá biểu mẫu thủ tục hành chính dễ hiểu.

Báo cáo cho thấy, tác phong phục vụ của cán bộ ngành thuế được đánh giá khá tích cực về thái độ giao tiếp lịch sự, đúng mực, tôn trọng DN, 28% đơn vị đánh giá tốt và rất tốt và 55% đánh giá khá. Tuy nhiên, ông Tuấn cho rằng, ngành thuế vẫn còn nhiều không gian để cải thiện, nâng cao chất lượng cung cung cấp dịch vụ, làm tăng sự hài lòng của người nộp thuế với cơ quan thuế. Chẳng hạn như về thái độ tận tình, chu đáo của công chức thuế vẫn còn 26% đánh giá là chưa tốt.

Đánh giá tình hình thực hiện thủ tục hành chính về Hải quan cho thấy, DN có nhiểu thuận lợi trong tiếp cận thông tin vể thủ tục hành chính trong lĩnh vực Hải quan. Tỷ lệ hài lòng với các phương thức cung cấp thông tin vể thủ tục hành chính ngành Hải quan tương đổi cao (75% đối với Website). Có 66% đơn vị cho biết thông tin vể thủ tục hành chính trong lĩnh vực Hải quan là sẵn có, dễ tìm. Lĩnh vực được đánh giá cao nhất là xác nhận hàng hóa ở khu vực giám sát, thủ tục thông quan, thủ tục kiểm tra thông quan. Tuy vậy, kỹ năng lắng nghe ý kiến DN, hướng dẫn các thủ tục hành chính vẫn còn hạn chế (tỉ lệ đánh giá tốt chỉ đạt 20%)…

Ông Đậu Anh Tuấn cũng cho rằng, mặc dù nhiều cải cách thủ tục hành chính thuế và hải quan đã có những bước tiến và kết quả đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tồntại, đòi hỏi những hành động quyết liệt và mạnh mẽ hơn nữa của ngành thuế và hải quan nhằm đảm bảo sự thuận lợi tối đa cho DN trong việc thực hiện các nghĩa vụ thuế và hải quan cũng như trong quá trình phát triển sản xuất kinh doanh.

Cần cơ chế phối hợp hiệu quả

Có một thực tế, nhiều thủ tục hành chính liên quan đến rất nhiều cơ quan quản lý, đặc biệt là lĩnh vực hải quan. Nếu chỉ một mình Bộ Tài chính nỗ lực cải cách thì chưa đủ. TS Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng Viện quản lý Trung ương cho biết, theo đánh giá của Ngân hàng thế giới, thuế có cải thiện về thứ bậc còn hải quan lại tụt mỗi năm một bậc. Theo ông Cung, chúng ta mới chỉ bàn tới lĩnh vực thông quan trong vấn đề cải cách thủ tục ngành hải quan. Trong khi đó, thủ tục liên quan ngành hải quan chỉ chiếm 1/4 của thông quan, còn 3/4 thì thuộc chuyên ngành do các cơ quan khác thực hiện.

Việc kiếm tra thông quan nằm rất lớn ở kiểm tra chuyên ngành, liên quan tới hơn 10 Bộ. Dưới mỗi Bộ lại có hàng trăm đơn vị liên quan dẫn tới quá trình kiểm tra mất thời gian, phiền hà tốn kém cho DN. Ông Cung đề xuất, chúng ta cần phải làm rõ, nghiên cứu kĩ việc phối hợp của các Bộ. Hiện nay có hơn 300 văn bản kiểm tra chuyên ngành. Chính điều này đã gây ra tình trạng “8 không” của các quy định pháp luật Việt Nam. Đó là không cụ thể, không rõ ràng, không nhất quán, không minh bạch, không hợp lý, không tiên lượng được, không hiệu quả và không hiệu lực.

Bên cạnh đó, trong Nghị quyết 19 có nhiệm vụ cải thiện toàn diện các quy định về kiểm tra chuyên ngành theo thông lệ quốc tế, chuyển sang hậu kiểm, kiểm tra trên cơ sở rủi ro. Tuy nhiên, hiện tại, các cơ quan Hải quan vẫn kiểm tra khoảng 35% số lô hàng xuất khẩu. Trong khi, các nước khác chỉ kiểm tra 5,6% tổng lô hàng xuất nhập khẩu.

Với nền kinh tế mở như Việt Nam, chỉ số cải cách trong lĩnh vực thuế và hải quan tác động tới hơn 333 tỷ USD. Một chuyên gia Hoa Kỳ của CIEM tính toán, nếu chúng ta giảm 1 ngày về việc thực hiện thủ tục này thì hàng năm tiết kiệm được khoảng 1 tỷ USD.

Ông Nguyễn Hải Giang – Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cho biết, có một thực trạng là sự quyết liệt và quyết tâm từ trung ương là rất cao nhưng dường như càng đi xuống địa phương thì lại càng giảm. Theo ông Giang, trong thời gian tới cần có cơ chế để giám sát và phản biện tốt hơn giữa các đơn vị phối hợp. Bộ Tài chính vẫn giương cao ngọn cờ cải cách và cơ chế phối hợp, các tổ chức chính trị xã hội là những người bên cạnh đồng hành giám sát để làm sao nâng cao cạnh tranh quốc gia và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Việc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực Thuế và Hải quan trong thời gian qua đã mang tới những luồng gió mới. Những luồng gió này đã làm cho DN tin tưởng hơn vào đường lối chính sách của Đảng. Tuy nhiên, để việc cải cách thủ tục hành chínhthành công hơn nữa trong thời gian tới, nhiều chuyên gia đề xuất một số giải pháp:Thứ nhất, cần đào tạo nghiệp vụ và văn hóa ứng xử cho cán bộ thuế và hải quan. Thứ 2, đẩy mạnh công tác tuyên truyền về nộp thuế điện tử và hải quan.Thứ 3, rà soát lại văn bản hướng dẫn và giải quyết hàng quý chứ không phải hàng năm.

Cần mở rộng giám sátnguyen thien nhan copy

Ông Nguyễn Thiện Nhân – Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Việc Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (UBTWMTTQ) Việt Nam, Bộ Tài chính, VCCI, Liên minh Hợp tác xã, Hiệp hội DNNVV, Hội Doanh nhân trẻ đã ký kết chương trình phối hợp giám sát lĩnh vực thuế, hải quan là một chủ trương hết sức quan trọng. Sáu cơ quan này sẽ giám sát việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính liên quan cắt giảm, sửa đổi, bổ sung, thay thế các thủ tục thuế, hải quan. Trong năm 2016, các cơ quan cần tiếp tục kiểm tra ở 6 tỉnh thuộc 3 vùng miền. Cùng với đó, hoạt động giám sát có thể triển khai thí điểm đánh giá tại từng tỉnh và nên chọn những tỉnh, thành phố có lượng hàng hóa lớn, một số địa phương có cửa khẩu biên giới, cảng lớn liên quan tới xuất nhập khẩu (dự kiến khoảng 10-15 tỉnh, thành) để giám sát được tốt hơn.

Từng cán bộ phải đồng hành với DN

bui van quan copy

Ông Bùi Văn Quân – Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam

Vì vậy, nên để DN được tham gia vào dự thảo các nghị định, thông tư trước khi ban hành. Ngoài ra, các chính sách cần đẩy mạnh xã hội hóa trong thực hiện thủ tục thuế và hải quan. Bởi vì thực tế, DN hiểu về tài chính thuế còn rất hạn chế. Trên thực tế, một sinh viên ra trường chưa thể làm ngay. Trong khi đó, lực lượng DN Việt Nam phần lớn là DN nhỏ nên bộ phận thực hiện các thủ tục về thuế và hải quan còn chưa đáp ứng được. Do đó, Bộ Tài chính cần thông báo phổ biến các vấn đề lớn về chính sách mới cho các DN kịp thời. Việc giám sát công tác cải cách thủ tục hiện nay vẫn được đẩy xuống cấp tỉnh, thành. Bộ Tài chính, ngành Thuế và Hải quan cần có giải pháp để nâng cao trách nhiệm, sự tận tình đối với cán bộ trực tiếp để họ thực sự đồng hành cùng với DN.

Đẩy mạnh vai trò khu vực tư nhân

layton copy

Ông Layton Pike – Phó Đại sứ Australia tại Việt Nam

Việc cải cách về lĩnh vực thuế và hải quan cũng đã giúp vạch ra được lộ trình rõ ràng để đáp ứng tốt hơn nữa nhu cầu hội nhập của DN, cũng như thể hiện được vai trò của DN tư nhân trong việc này. Điều này cũng đã thể hiện việc cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc hình thàng cộng đồng kinh tế ASEAN và Hiệp định TPP, qua đó sẽ có nhiều DN mới hình thành. Chính phủ Australia cũng rất quan tâm việc xóa bỏ các rào cản đối với khu vực tư nhân. Đây là một quá trình đang được phát triển mạnh mẽ trong khối ASEAN. Qua đó, DN sẽ là đối tượng được đem lại nhiều lợi ích hơn nữa.

Cần coi DN là đối tác

nguyenhoainam copy

Ông Nguyễn Hoài Nam – Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Thủy sản

Trong số các Bộ, ngành có tên trong Nghị quyết 19, thì Thuế và Hải quan là những ngành tích cực, có tinh thần vì DN tốt nhất. Hoạt động của ngành thủy hải sản liên quan tới khá nhiều Bộ, ngành. Tuy nhiên, trong quá trình làm việc với các bộ ngành, nhiều cơ quan vẫn coi chúng tôi như một đối tượng chứ không phải đối tác như 2 ngành Thuế và Hải quan. Nếu các cơ quan quản lý nhà nước coi DN chúng tôi là đối tác thì những vấn đề đặt ra cho vấn đề cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh hoàn toàn có thể giải quyết được. Theo khảo sát của ngành thủy hải sản, trong nửa cuối năm 2014, nửa đầu năm 2015, số lượng ý kiến phản hồi về những bất cập của DN là rất nhiều. Tuy nhiên, sau đó, chúng tôi đã nhận được sự trao đổi, đối thoại và hợp tác tích cựccủa Bộ Tài chính. Tới thời điểm hiện tại thì số lượng vướng mắc, kiến nghị chỉ còn lại một vài vấn đề. Chúng tôi hy vọng tinh thần cải cách của Bộ Tài chính vẫn tiếp tục đổi mới hơn nữa để tạo điều kiện tốt nhất cho DN.

Bá Tú